Το Διαδικτυακό των "ΑΓΑΝΑΚΤΙΣΜΕΝΩΝ"

Written by Γεωργία Τσιλιάνη

Σημείο των καιρών αποτελεί ο ξεσηκωμός των πολιτών Ευρωπαϊκών χωρών μέσω διαδικτύου. Το διαδίκτυο που πριν λίγα χρόνια βρισκόταν σε βρεφική ηλικία, μεγάλωσε και ψάχνει την ταυτότητα και θέση του στην κοινωνία. Με τη γέννηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ήταν αναμενόμενη η όποια εξέλιξη, θετική ή αρνητική. Μετά την παραπλάνηση μέσω ψεύτικων προφίλ, την υπερπληροφόρηση και παραπληροφόρηση των ανώριμων χρηστών, ήρθε η ωρίμανση που οδήγησε στο ξεσκαρτάρισμα. Όταν ο δημιουργός δημιουργεί, το δημιούργημά του είναι καταδικασμένο ν' ανήκει στους αποδέκτες. Γιατί αυτό το δημιούργημα εκτίθεται κι αλληλεπιδρά με τον άνθρωπο. Έτσι, καταλήγει ν' αποκτά δική του διάσταση που αναδιαμορφώνεται αενάως από το ευρύ κοινό. Κάτι τέτοιο συμβαίνει με το διαδίκτυο και τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης. Οι χρήστες πήραν το μέσο και το έκαναν δικό τους, το μετάλλαξαν, το εξέλιξαν και συνεχίζουν αυτή τη διαδικασία αδιακόπως, μέχρι κάτι νέο να βγει στο προσκήνιο. Από τα mail και chat rooms, τους messengers και τα pm, φτάσαμε στα blogs, sites, για να οδηγηθούμε στο youtube, forum, twitter, facebook, flickr και τόσα άλλα, χωρίς να έχουν εγκαταλειφθεί τα προηγούμενα. Νέες εφαρμογές, νέες δυνατότητες, νέα δεδομένα συνεχώς κι αδιαλείπτως καλούν τους χρήστες να τα δοκιμάσουν και να τα εξελίξουν. Και μέσα σε όλη αυτή τη διαδικασία, έρχεται η οικονομική κρίση. Κι από την υπομονή και τη σιωπή, ο Έλληνας έφτασε στην αγανάκτηση. Δεν χρειαζόταν κάτι σπουδαίο. Μονάχα να τον θίξεις λιγάκι με το γάντι. Τόσο καιρό κυκλοφορούσε στις συζητήσεις ανάμεσα στους ανθρώπους “κοιμόμαστε”, “πότε θα ξυπνήσουμε”, στις παρέες, στις οικογένειες, στον επαγγελματικό τομέα, στις καφετέριες, στα τραπέζια, τους γάμους, τα βαφτίσια, σε κάθε κοινωνική εκδήλωση, παντού! Ήταν αναπόφευκτο, λοιπόν, να περάσει και στο διαδίκτυο αυτό το θέμα. Αλλά όχι. Μεταξύ μας δεν ήταν αρκετό για να μας ξεσηκώσει. Αφού το λέει ο “καθένας” πατριώτης, σιγά μην τον ακούσω. Αν το πει μετανάστης, η μέγιστη προσβολή! Δεν γλυτώνει με τίποτε. Μας ειρωνεύτηκαν οι Γερμανοί, αλλά με ανάρμοστο ομολογουμένως τρόπο, κι αν προσθέσουμε και τ' απωθημένα που έχουμε με τη Γερμανία, δεν θα ήταν δυνατόν να παρακινηθούμε από αυτό. Αλλά οι Ισπανοί, αγαπητός στην Ελλάδα λαός και χώρα, που έχει πολλά κοινά στοιχεία με την Ελλάδα, μας έπιασε στο φιλότιμο. Μας πέταξε μια ειρωνεία που μας στρίγκλισε, μας ηλέκτρισε. Κι εκεί που ξαφνικά καθόμασταν στον ωραίο μας καναπέ, περνάμε τ' απογεύματά μας στο κέντρο των πόλεων που γνωρίζουμε ξανά με μια νέα ματιά. Ο τρόπος όμως, που κατάφερε να συσπειρωθεί και να αυτοοργανωθεί ο Έλληνας είναι κάτι πρωτοφανές και πρωτόγνωρο για τα Ελληνικά δεδομένα. Μέσω διαδικτύου, χρησιμοποιώντας γνωστό μέσο κοινωνικής δικτύωσης, οι αγανακτισμένοι Έλληνες δημιούργησαν ένα κύμα που παρέσυρε μια λαοθάλασσα να χυθεί στους δρόμους του κέντρου των πόλεων, δίνοντας καθημερινό ραντεβού. Τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν ν' αναλύσουν τη νέα κατάσταση, όχι αμερόληπτα ωστόσο. Αλλά ο κόσμος έχει καταλάβει πια το παιχνίδι των ΜΜΕ. Η θεαματικότητα κι οι σκοπιμότητες είναι από καιρό γνωστές στο ευρύ κοινό. Ο κόσμος παρακολουθεί κι απαξιώνει το σύστημα των ΜΜΕ, αν και γνωρίζει καλά τη δύναμη που έχει και πως πρόκειται για άλλη μια εξουσία. Το διαδίκτυο εξακολουθεί να είναι ο πιο αμερόληπτος τρόπος επεξεργασίας της νέας κατάστασης, πλημμυρίζοντας από απόψεις και συζητήσεις για πολλοστή φορά. Οι περισσότεροι δηλώνουν αλληλέγγυοι στους Αγανακτισμένους. Αρκετοί, αν και αλληλέγγυοι, διατηρούν επιφυλάξεις για την όλη κίνηση. Άλλοι νιώθουν ότι δεν θα γίνουν πολλά πράγματα από όλο αυτό. Και άλλοι δηλώνουν την αγανάκτησή τους για τους Αγανακτισμένους που δεν έδειξαν αυτήν την αγανάκτηση στις κάλπες. Και φυσικά, υπάρχει μια μερίδα του κόσμου που είναι αδιάφορη κι εξακολουθεί να παρακολουθεί τα πράγματα από τον βολικό του καναπέ. Ο Αγανακτισμένοι δεν είναι ομάδα, κόμμα, σύλλογος ή κάτι άλλο παρόμοιο. Το “ΑΓΑΝΑΚΤΙΣΜΕΝΟΙ” υιοθετήθηκε από την ελεύθερη μετάφραση των συμβατικών μέσων για την ισπανική λέξη του κινήματος Indignados. Έφτιαξαν μια εκδήλωση στο Facebook, για ειρηνική και αυθόρμητη σύναξη, χωρίς σχέδιο, χωρίς πλάνο, χωρίς κομματική ή άλλη υποκίνηση, χωρίς να υποδεικνύει τον τρόπο, χωρίς επιτροπές και ψήφους, με μόνο σκοπό μια ειρηνική διαμαρτυρία για ό,τι συμβαίνει. Οι “ΑΓΑΝΑΚΤΙΣΜΕΝΟΙ” ξεκίνησαν με μια σελίδα και τώρα υπάρχουν αρκετοί που έχουν δημιουργήσει σελίδες, ομάδες, εκδηλώσεις, με την αρχική λέξη “ΑΓΑΝΑΚΤΙΣΜΕΝΟΙ” να συνοδεύεται από “Έλληνες”, “Μπλόγκερ”, “πολίτες”, “στο Σύνταγμα” κ.ά. Ο καθένας στις σελίδες αυτές εκφράζει τον εαυτό του, διαμαρτύρεται και οι αρχικοί εμπνευστές καλούν τον καθένα να είναι υπεύθυνος των λόγων και πράξεών του. Δηλώνουν πως στόχος τους είναι να κατέβουν με τα παιδιά τους, να γνωριστούν με άλλους ανθρώπους, με φίλους και γνωστούς, να βρεθούν κοντά σε αυτό που όλοι ζουν, μακριά από κόμματα, οργανώσεις, σημαίες και πλακάτ, αυθόρμητα. Η προσπάθειά τους στέφθηκε με επιτυχία και οι στόχοι επιτεύχθηκαν. Καμιά φασαρία, κανένας κουκουλοφόρος, κανένα κόμμα, καμιά κομματική ταυτότητα δεν επέτρεψε αυθόρμητα ο κόσμος να εμφανιστεί σε αυτή την ειρηνική διαμαρτυρία και για πρώτη φορά οι αστυνομικές αρχές στάθηκαν απλοί θεατές. Παιδιά, νέοι, ηλικιωμένοι, συνταξιούχοι, εργαζόμενοι, άνεργοι, από κάθε κοινωνικό στρώμα, από όλα τα μορφωτικά επίπεδα, με διαφορετικές κομματικές και άλλες πεποιθήσεις, βρέθηκαν μαζί σε μια πρωτόγνωρη σύναξη διαμαρτυρίας. Τα συμπεράσματα είναι πολλά. Σύσσωμη η Ελληνική κοινωνία δήλωσε την απαξίωση του κομματικού μηχανισμού και την κριτική της ικανότητα απέναντι στα ΜΜΕ, αφού μέσα σε λίγο διάστημα κάνοντας συνεχής αναφορές “έσβησαν” τη σελίδα γνωστού καναλιού, που θεώρησαν ότι δεν είχε σωστή στάση απέναντι στους αγανακτισμένους πολίτες. Με αυτόν τον τρόπο το συγκεκριμένο κανάλι άλλαξε πλεύση και αναγκάστηκε ν' αναδείξει με την πρέπουσα σημασία το κίνημα των Αγανακτισμένων. Οι αναφορές θα συνεχίσουν και θα επεκταθούν και προς άλλες κατευθύνσεις, κανάλια και πρόσωπα, με τα οποία οι πολίτες είναι πραγματικά αγανακτισμένοι. Ως χρήστες του διαδικτύου ανακαλύπτουν την δύναμη που τους δίνεται από το μέσο και το χρησιμοποιούν για ν' αποκτήσει φωνή η αγανάκτησή τους, αλλά και να γίνει γνωστή η θέση τους, αφού η μορφή της δημοκρατίας στην Ελλάδα σήμερα, δεν τους δίνει τέτοια δυνατότητα. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο δηλώνουν πως είναι παρόντες όλοι στην κοινωνία, αλλά πως υπάρχει κοινωνική ανάγκη ν' ακουστεί η φωνή, οι επιθυμίες και οι απόψεις των ανθρώπων που την απαρτίζουν. Μέσα από τα συνθήματα που είδαμε στην ειρηνική διαμαρτυρία φαίνεται ολοκάθαρα ότι νιώθουν πως δεν εισακούονται και πως δεν δέχονται άλλο πια να τους λένε οι διάφορες μορφές εξουσίας -ανάμεσα σε αυτές και τα ΜΜΕ- τι να κάνουν, τι να επιθυμούν, τι να δεχθούν, πως να ζήσουν. Διεκδικούν το αυτονόητο δικαίωμα να ερωτώνται για τα μεγάλα ζητήματα και να μην αντιμετωπίζονται σαν μάζα. Ουσιαστικά δηλώνουν, απαιτούν και διεκδικούν ένα άλλο πολιτικό σύστημα. Τα ΜΜΕ και ο πολιτικός κόσμος σαστισμένοι είναι καταφανές ότι προσπαθούν να υποβαθμίσουν αυτή την κίνηση πολιτών, επειδή πραγματικά οι ενεργοί πολίτες χαλάνε τη σούπα. Τα κεκτημένα και το σύστημα που έχουν δημιουργήσει, αποδεικνύουν πως ό,τι λόγος έγινε για συνειδητοποιημένους και ενεργούς πολίτες ήταν μονάχα ωραία λόγια προς δημιουργία εντυπώσεων. Κι αυτό, γιατί ένας τέτοιος πολίτης δεν ελέγχεται και προϋποθέτει την προσαρμογή της εξουσίας στους πολίτες -όπως θα έπρεπε να συμβαίνει- και όχι το αντίστροφο που συμβαίνει σήμερα. Από δηλώσεις γνωστού πολιτικού φάνηκε πόσο μακριά είναι το πολιτικό σύστημα από την εξέλιξη και πόσο δυσκίνητη είναι η σκέψη των πολιτικών που έχουν κληθεί να κυβερνήσουν αυτή τη χώρα, σε βαθμό τέτοιο που ανάγκασαν τους πολίτες να συσπειρωθούν για να απαιτήσουν με υπογραφές να περάσουν οι Βουλευτές από τεστ IQ. Κάτι που δηλώνει την ακαμψία στη σκέψη των πολιτικών και την έλλειψη ικανότητας να πιάσουν τον κοινωνικό παλμό και να τον χρησιμοποιήσουν προς όφελος της χώρας. Όσο οι πολιτικοί αντιδρούν αμυνόμενοι, τόσο οι πολίτες θ' αντιδρούν αμυνόμενοι απέναντί τους. Αυτή η κατάσταση που επικρατεί σήμερα, σε ότι αφορά τη στάση του πολίτη απέναντι στο ισχύον πολιτικό σύστημα, είναι εξ' ολοκλήρου δική τους ευθύνη και αποτέλεσμα δικών τους χειρισμών. Το μόνο ευτύχημα είναι ότι αναγνωρίζεται πως το κίνημα βασίζεται σε συναίσθημα και οργή. Όλοι το βλέπουν αυτό. Αυτό που δεν κατάλαβε ο πολιτικός κόσμος είναι ότι το κίνημα των Αγανακτισμένων δίνει στην κοινωνία τη δυνατότητα να συσπειρωθεί προς ένα κοινό σκοπό, βοηθά στη κοινωνική συνοχή, στην ενδυνάμωση της κοινωνίας, την ενότητα, την αποσυμπίεση και την εκτόνωση. Το έχει ανάγκη αυτό μια κοινωνία. Αλλά σε πρώτη φάση. Γιατί σε δεύτερη φάση, αν αυτή η κίνηση δεν βρει ανταπόκριση και δεν έχει αποτέλεσμα, τα πράγματα μπορούν πραγματικά να οδηγήσουν σ' επικίνδυνες ατραπούς. Ο Έλληνας έχει μεγάλη υπομονή (βλέπε ιστορία), αλλά όταν φτάσει στο απροχώρητο και νιώσει αδικημένος, σύντομα θα νιώσει προσβεβλημένος -είμαστε εύθικτος λαός- και όταν η δήλωσή του αυτή πάει στον βρόντο τότε αντιδρά και αντιδρά άσχημα. Και αν επιθυμούσε ο κ. Πάγκαλος να προσφέρει κάτι στη σκέψη και στη χώρα με τον τρόπο που εκφράστηκε, όχι μόνον έστρεψε το κοινό αίσθημα εναντίον του και ενάντια στους πολιτικούς, αλλά κατάφερε να μην ακουστεί μια σοβαρή θέση που αξίζει να βρεθεί στο πεδίο των συζητήσεων. “Κινήματα χωρίς ιδεολογία και οργάνωση, δηλαδή κινήματα που βασίζονται σε ένα συναίσθημα σε μια οργή, δύο πράγματα μπορεί να προσφέρουν. Είτε ενός είδους ανώδυνη και αναποτελεσματική τελικά εκτόνωση, που δεν ενδιαφέρει καν την πολιτική αυτή καθ' εαυτήν, είτε ανοίγουν το δρόμο για την κατάληψη της εξουσίας με αντιδημοκρατικές μεθόδους σε οργανωμένες μειοψηφίες”. Οι επιλογές που έχουν τα κινήματα χωρίς ιδεολογία και οργάνωση όπως αναφέρει, θαρρώ πως δεν είναι μονάχα δύο, είναι περισσότερες, αλλά προτού αναλυθούν μερικές, πρέπει ν' απαντήσουμε με αντικειμενικότητα σχετικά με την ιδεολογία και την οργάνωση. α) Μ' εφαλτήριο τη διαμαρτυρία και κοινό στόχο την έκφραση της αγανάκτησης, μπορεί ένα κίνημα να δημιουργηθεί για να δηλώσει την αντίθεσή της για την κατάσταση και την ανέχεια στην οποία έχει περιέλθει. β) Η οργάνωση που έχουν επιδείξει μέχρι τώρα οι Αγανακτισμένοι αποδεικνύει ότι είναι καλύτερη από οποιαδήποτε άλλη οργάνωση κομματική ή συνδικαλιστική. Δεν πιστεύω πως είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ένα πολιτικό κίνημα με την έννοια που εννοεί ο κ. Πάγκαλος, αλλά θα συμφωνήσω ότι θα ήταν εποικοδομητικό αν “στο πανό, δεν βλέπουμε μια διαρκή άρνηση όπου τεράστια όχι δεσπόζουν και καταπίνουν τα πάντα, αλλά όταν δούμε μια ιδέα, για την οποία αξίζει κάποιος να κάνει θυσίες”. Ένα ζήτημα όμως, που τίθεται, που δεν φαίνεται με πρώτη ματιά και που δεν πρέπει να μείνει στην αφάνεια, είναι ο τρόπος σκέψης των πολιτικών. Το μήνυμα που στέλνει ο κ. Πάγκαλος στους πολίτες είναι ότι, αν δεν είσαι κόμμα, συνδικαλιστής ή άλλη νόμιμη ομάδα, με χαρτιά και βούλα, ακόμη κι αν είσαι μαζί με χιλιάδες κόσμο να διαμαρτύρεσαι σε ολόκληρη τη χώρα, τότε οι πολιτικοί δεν πρόκειται να σε ακούσουν. Αποτελείς ασήμαντη μονάδα, δεν είσαι μετρήσιμος, δεν αξίζει ο λόγος και οι επιθυμίες σου... Κι αν το πάμε και μακριά, το μήνυμα που περνά σε μια ομάδα ανθρώπων είναι πως θα μας δώσουν σημασία, αν κάψουμε την πόλη, σφυροκοπήσουμε τα μαγαζιά και σπείρουμε την τρομοκρατία. Κάτι τέτοιο, βγάζει ζοφερά συμπεράσματα για το τι συμβαίνει στις πορείες και διαδηλώσεις μέχρι σήμερα και το λόγο που συμβαίνει. Αναρωτιέμαι, αν αυτά θέλει να τροφοδοτήσει ο πολιτικός κόσμος με τις δηλώσεις του. Διέξοδος όμως, υπάρχει και πολλές περισσότερες επιλογές για το “μετά την ειρηνική διαμαρτυρία”, από αυτές που μας έδωσε ο κ. Πάγκαλος. Σε πρώτη φάση, θα πρέπει ο πολιτικός κόσμος ν' αγκαλιάσει τους πολίτες του, να πιάσει το σφυγμό τους και να μην τροφοδοτεί την οργή του με απαξίωση και αδιαφορία. Γιατί η ευθύνη των εξελίξεων θα βαραίνει αποκλειστικά τους πρώτους. Κάποτε θα πρέπει να πάρουν απόφαση ν' ασχολούνται με τα ζητήματα διαμαρτυρίας του κόσμου. Να θυμίσω πρόσφατα ζητήματα όπως εκείνο της απεργίας πείνας των μεταναστών στην Αθήνα, την Κερατέα, το ξέσπασμα μετά την άγρια δολοφονία του άτυχου πατέρα στην οδό Ηπείρου και τις συνέπειές του και τώρα τους Αγανακτισμένους. Ο κόσμος κάθε φορά αναρωτιέται γιατί δεν αντιδρά ο πολιτικός κόσμος και γιατί η κυβέρνηση δεν παίρνει αποφάσεις για την αντιμετώπιση και εκτόνωση όταν υπάρχουν ζητήματα όπως τα παραπάνω. Τα συμβούλια δεν γίνονται μόνο για θέματα που εκείνοι αποφασίζουν. Θα πρέπει να πραγματοποιούνται όταν οι περιστάσεις το επιβάλλουν.Οι μετανάστες δεν ήταν ένα τέτοιο θέμα; Ή το ζήτημα της Κερατέας; Ή το πογκρόμ στο κέντρο της Αθήνας; Μήπως οι αγανακτισμένοι πολίτες δεν είναι ένα τέτοιο θέμα; Πως γίνεται ν' αφήνεις έρμαιο τον πολίτη και τον κάνεις να νιώθει τόσο ασήμαντο, με αποτέλεσμα να νιώθει πως το μόνο που του μένει είναι η οργή; Ο πολίτης δεν έχει άλλο μέσο ν' ακουστεί από το να συγκεντρώνεται και να δηλώνει την αγανάκτηση και τα αιτήματά του. Από εκεί και πέρα είναι καθήκον της κάθε κυβέρνησης να πάρει το μήνυμα προς όφελος του λαού της. Μέχρι σήμερα ήταν βολική η απραξία του κόσμου. Βολική και η δήλωση “Μαζί τα φάγαμε” με τους πολίτες αγανακτισμένους, αλλά με κατεβασμένο το κεφάλι, να μην έχουν μέσο να εκφραστούν. Ο κόσμος όμως, βρήκε το μέσο να συσπειρωθεί κι αυτή η διαμαρτυρία είναι μια απάντηση: Μαζί τα φάγαμε, επειδή μαζί σιωπήσαμε, αλλά τώρα μαζί θα φωνάξουμε, πολιτικέ κόσμε είμαστε εδώ, ακούς; Ο πολίτης δηλώνει ότι αποδέχεται την ενοχή του και ότι είναι παρών, αλλά δεν δέχεται όλα τα υπόλοιπα κι ότι απαιτεί να τον υπολογίσουν στις αποφάσεις. Ο κόσμος μπερδεύεται από την ανικανότητα των πολιτικών ν' αντιμετωπίσουν τα πράγματα και την εξέλιξη. Από τη μία του ζητούν να διαδηλώνει ειρηνικά (θυμίζω τα μέτρα που ήθελαν να πάρουν για ειρηνικές πορείες χωρίς να κλείνονται οι δρόμοι) και από την άλλη, όταν το κάνει τον απαξιώνουν. Τι πρέπει ακριβώς να γίνει; Όμως, στο ζήτημα πρέπει να εξεταστεί μια πραγματικά σημαντική διάσταση. Όντως, δεν υπάρχουν αιτήματα στο κίνημα των Αγανακτισμένων. Ή τα αιτήματα που υπάρχουν είναι ανέφικτα στην πραγματικότητα, αφού απορρέουν κι εκφράζουν αγανάκτηση. Δηλώνουμε την αγανάκτησή μας και μετά; Υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει; Πέρα της παραπάνω ανάλυσης και των θετικών στοιχείων που έχει μια τέτοια διαμαρτυρία, τι μπορεί να γίνει, έτσι ώστε να μην πέσει μια τέτοια προσπάθεια στο κενό και ν' αποφύγουμε μια αρνητική και ίσως επικίνδυνη εξέλιξη; Χρειάζεται προσδιορισμός. Χρειάζεται αυτό το κίνημα να αυτοπροσδιοριστεί και να θέσει εφικτά αιτήματα. Σε περίπτωση που δεν αυτοπροσδιοριστεί είναι καταδικασμένο να το προσδιορίσουν άλλοι, ο καθένας με το δικό του τρόπο, ξεσκίζοντας τις σάρκες του κινήματος, τόσο το πολιτικό, όσο και το σύστημα των ΜΜΕ. Στις γενικές συνελεύσεις του κινήματος φαίνεται ότι ο κόσμος προσπαθεί πραγματικά και ειλικρινά. Υπάρχει σεβασμός στην πολυφωνία, αλλά είναι αλλεργικός σε οποιαδήποτε αναφορά σε κόμματα και παρατάξεις. Θέλει να εμπλακεί σε όλο αυτό. Θέλει να κάνει κάτι, να συμβάλει, έχοντας την ελπίδα. Μιαν ελπίδα που μέχρι τώρα μας είχαν στερήσει οι καταστάσεις. Γεννήθηκε η ελπίδα. Η ελπίδα που απορρέει απ' τον συνάνθρωπο, την παρουσία του και την θετική του προαίρεση. Να γίνουμε ανθρώπινοι πάλι, να διεκδικήσουμε την απλότητα και να γευτούμε τους καρπούς μιας εποικοδομητικής επικοινωνίας. Ίσως, αν αυτό το κίνημα εξαπλωθεί και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και φτάσουμε να έχουμε πολίτες σε όλες τι Ευρωπαϊκές χώρες να δηλώνουν αγανακτισμένοι στους δρόμους, η Ευρώπη κληθεί να πάρει αποφάσεις και τότε ίσως κάτι να γίνει προς μια θετική εξέλιξη. Αλλά, τα πράγματα φοβάμαι πως δεν εξελίσσονται πάντα θετικά, ιδιαίτερα όταν ο κόσμος αισθάνεται πως αδικείται και δεν εισακούγεται. Σε αυτήν την κατάσταση που έχουμε περιέλθει, σίγουρα δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών, υπάρχει συλλογική ευθύνη. Σαφώς και δεν τα φάγαμε όλοι μαζί, αλλά σαφώς και υπήρξε μια μεγάλη μερίδα του κόσμου που τα έφαγε, με την σιωπηρή συναίνεση των υπολοίπων. Όπως και να' χει έχουμε συνειδητοποιήσει όλοι πως δεν πάει άλλο. Κάτι πρέπει ν' αλλάξει. Ανάμεσα στα άλλα το καπιταλιστικό σύστημα έχω την αίσθηση πως βρίσκεται στα τελευταία του, και η ανάπτυξη, έτσι όπως ο καπιταλισμός εννοεί και η οποία έχει γίνει βωμός για θυσίες των ανθρώπων εις το όνομα της ευημερίας, θα συνειδητοποιήσουμε -με επώδυνο, δυστυχώς, τρόπο- πως πρόκειται για ουτοπία. Γιατί είναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε στην διαρκή ανάπτυξη σ' έναν πλανήτη με πεπερασμένα όρια. Χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε στις συνειδήσεις μας τις έννοιες ευημερία και ανάπτυξη και να επεξεργαστούμε ένα νέο ανθρωποκεντρικό σύστημα πάνω στο οποίο θα στηρίζονται, χωρίς διαπραγματεύσεις στην επίτευξή τους. Όπως κάθε ζωντανός οργανισμός που στην προοπτική αφανισμού του αλλάζει, έτσι και η Ευρώπη, καθώς και όλες οι χώρες που την αποτελούν, πρέπει ν' αλλάξουν, αν δεν θέλουν ν' αφανιστούν. Τα άτομα που απαρτίζουν τον οργανισμό/χώρες αντιδρούν, ενώ το περίβλημα/σύστημα αντιστέκεται. Αν η αντίσταση είναι δυναμική και συνεχής, τότε κάθε εμπόδιο προς την αλλαγή παύει να υφίσταται. Το ζήτημα έγκειται στην ανθρώπινη υπόσταση και το κατά πόσο θα καταφέρει με σύνεση κι εστίαση να επιμείνει στην ανάγκη της κοινωνίας για αλλαγή. Το σύστημα καταρρέει κι η αλλαγή είναι μονόδρομος.  Ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, σε επιστολή συμπαράστασης στους Αγανακτισμένους, ανάμεσα στα άλλα ζητά τη συστράτευση όλων των ευρωπαϊκών λαών δίπλα στους Έλληνες, όχι στο πλαίσιο της αλληλεγγύης ή του σεβασμού στην Ιστορία της χώρας μας, αλλά επειδή μακροπρόθεσμα θα κληθούν και οι ίδιοι να αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα. “Αν ένας διευθυντής επιχείρησης μιλούσε για την επιχείρησή του με τον τρόπο που ο πρωθυπουργός και οι υπουργοί του μιλάνε για την Ελλάδα, θα σάπιζε τώρα πίσω από τα κάγκελα της φυλακής καταδικασμένος για βαριά απιστία." "Σας ζητάμε να το κάνετε για το δικό σας συμφέρον. Αν αφήσετε τώρα την ελληνική, την ιρλανδική, την πορτογαλική, την ισπανική κοινωνία να καταστραφούν, στον βωμό του Χρέους και των Τραπεζών, θα έρθει σύντομα η δική σας σειρά. Δεν θα ευημερήσετε εν μέσω ευρωπαϊκών κοινωνικών ερειπείων. Εμείς αργήσαμε, αλλά ξυπνήσαμε. Ξυπνήστε κι εσείς.” Μίκης Θεοδωράκης  Κι ύστερα ήρθε η "αφύπνισις της κοινωνίας", με συγκέντρωση που οργάνωσε η Πρυτανεία του Πανεπιστημίου Αθηνών στα Προπύλαια, χωρίς κομματικές σημαίες και με κεντρικό ομιλητή τον μεγάλο μουσικοσυνθέτη ο οποίος στην ομιλία του είπε χαρακτηριστικά: "Να αντικαταστήσουμε το ''Ανήκομεν εις την Δύσην'' με το ''Ανήκομεν εις τον εαυτόν μας, στην Ελλάδα''. Ο λαός να συντρίψει την ξένη εξάρτηση και το σύστημα εξουσίας." Όταν τραγούδησε το “Ένα το χελιδόνι” το πλήθος τραγουδούσε μαζί του. Στο τέλος της εκδήλωσης, μετά από κάλεσμα των διοργανωτών, χιλιάδες άνθρωποι από τη συγκέντρωση ενώθηκαν με τους Αγανακτισμένους στο Σύνταγμα. Η οργή ξεχειλίζει και οι ισορροπίες είναι δύσκολο με τέτοια φόρτιση να κρατηθούν. Χρειάζεται αυτοσυγκράτηση. Γαντζωθήκαμε στο χείλος του κουβά κι αρνιόμαστε να πέσουμε αμαχητί. Είναι ίσως από τις τελευταίες μας κινήσεις. Την τελευταία ελπιδοφόρα σταγόνα. Ας το κάνουμε ν' αξίζει. Τσιλιάνη Γεωργία http://outer.gr/